De Kleine Mote

Je winkelwagen

Inhoud-Content-Contenu

Muziek in aanloop naar en tijdens WO2

We’ll meet again – Vera Lynn

Uitgebracht in 1939. Dé muziek die met de Tweede Wereldoorlog wordt geassocieerd. “Wij zullen elkaar weer zien” slaat op de mobilisatie en het vertrek van de soldaten naar het front. Hun families weten niet wanneer ze terugkeren – óf ze zelfs maar terugkeren, of elkaar pas in de hemel wederzien.

Tekst

Lili Marleen – Marlene Dietrich

Het populairste lied van de Tweede Wereldoorlog, opvallend genoeg niet alleen bij de Duitsers, maar ook bij de geallieerden.

De oorspronkelijk tekst dateert van 1915, geschreven door Hans Leip, een Duitse soldaat. In 1937 wordt die tekst opgenomen in een poëziebundel van Leip. De Duitse componist Norbert Schultze zet het gedicht daarna op muziek. Pas in 1941 wordt het een hit. De veel gezongen Engelse vertaling is van de hand van Tommy Connor uit 1944.

Gezongen door artiesten als Lale Andersen, Marlene Dietrich, Bing Crosby en Perry Como, onderwerp van theater- en cabaretuitvoeringen, documentaires en speelfilms.

Tekst Duits

Tekst Engels

Bella ciao (Goodbye beautiful) – Goran Bregovic

Oorspronkelijk was dit een Italiaans folklied, ontstaan eind 19de eeuw, bij de seizoensarbeiders, als protest tegen de barre werkomstandigheden in de rijstvelden van de Po-vallei in Noord Italië.

De Italiaanse partizanen, die tijdens de Italiaanse burgeroorlog (1943-45) streden tegen het fascisme en de Duitse bezetter, pasten de tekst aan en adopteerden het lied.

In Italië staat ‘Bella ciao’ wel of niet zingen nog altijd gelijk aan een politiek statement: politiek rechts nam nooit helemaal afstand van het fascistische verleden.

Nu wordt dit lied, wereldwijd, soms met aangepaste tekst, gezongen als anti-fascistische hymne of verzetslied. Het werd door tientallen artiesten opgenomen in vele talen.

Tekst

¡No pasarán! – Rolando Alarcón

They shall not pass – Ils ne passeront pas. Dé  propagandaleuze om de vastberadenheid te uiten bij het verdedigen van een positie.

Aan de oorsprong ligt het ordewoord van de Franse legerstaf bij de slag om Verdun. Generaal Robert Nivelle sluit zijn ‘ordre général‘, uitgevaardigd nadat de Duitsers op 23 juli 1916 Fleury veroverden, ook af met deze woorden: « Vous ne les laisserez pas passer! » en de Roemenen gebruikten de slogan “Pe aici nu se trece” tijdens de slag bij Mărășești (1917).

De woorden werden beroemd toen de kunstenaar Maurice Neumont het vereenvoudigde “On ne passe pas” gebruikte op de propagandaposters gemaakt na de Tweede Slag bij de Marne (1918). Het werd ook het motto op de badge van de officieren die de Maginot Linie bemanden.

Muziek en andere oorlogen

De leus werd tijdens de Spaanse Burgeroorlog hernomen door de communiste Dolores Ibárruri Gómez in haar geroemde ¡No pasarán!-toespraak (juli 1936). Zij riep tijdens de slag om Madrid alle strijders op om de fascisten geen meter van Spanje te laten innemen.

https://artsandculture.google.com/story/4wVRBWL5iB8A8A?hl=nl

Zo werd ¡No pasarán! vooral een internationaal antifascistische leus die vandaag nog steeds wordt gebruikt.

Ook Gandalf gebruikte de bezwering om het kwaad -de Balrog- in de mijnen van Moria te stoppen: “You Cannot Pass! I am a servant of the Secret Fire, wielder of the Flame of Anor. The dark fire will not avail you, Flame of Udun! Go back to the shadow. You Shall Not Pass!”

Van de Chileense singer-songwriter Rolando Alarcón verscheen in 1968 het album ‘Canciones de la guerra civil española’ met populaire Spaanse liedjes en met één originele song: “No pasaran”.

Tekst

Moorsoldatenlied – Tekst: Hans Esser en Wolfgang Langhoff, melodie: Rudi Goguel

Het naziregime had politieke tegenstanders, Jehova’s getuigen en homoseksuelen opgesloten in een werkkamp te Börgermoor (dicht bij de Nederlandse grens). Met eenvoudig gereedschap moesten de gevangenen in het veen (Duits: Moor) kanalen graven en ontginningswerkzaamheden verrichten.

Tijdens de dwangarbeid zong men er soms zelfgemaakte liederen.

Op 28 augustus 1933 werd dit lied voor het eerst gezongen, tijdens een ontspanningsavond “Zirkus Konzentrazani” voor en door gevangenen. Het lied sprak de gevangenen direct aan omdat het hun gezamenlijk lot beschreef en de hoop op een toekomst in vrijheid bezong. Twee dagen later werd het door de kampleiding verboden.

Wolfgang Langhoff werd in 1934 vrijgelaten. Hij vluchtte naar Zwitserland waar hij in 1935 Die Moorsoldaten publiceerde, het autobiografisch relaas van zijn periode in gevangenschap. Hetzelfde jaar werd het lied door Hanns Eisler in Londen bewerkt.

Het Moorsoldatenlied werd internationaal bekend via de Internationale Brigades tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook daarna, stond het lied symbool voor het verzet tegen de overheerser.

Rum maakte er een Nederlandstalige versie van.

Tekst

The Partisan – Leonard Cohen

Een anti-fascistische hymne over het Franse verzet in WO2. Geschreven in 1943, muziek van de Russich geborene Anna Marly en woorden van de Franse verzetsleider Emmanuel d’Astier de la Vigerie met oorspronkelijke titel “La Complainte du partisan”. Marly zong dit en andere liederen tijdens de oorlog op de BBC.

Zowel tekst en muziek werden door Hy Zaret significant aangepast voor de Engelstalige versie zoals die door Cohen gebracht wordt.

Originele tekst

Tekst Cohen

‘Spanish Bombs’ – The Clash

Een vergelijking van de incidenten tijdens de Spaanse burgeroorlog met het terrorisme van de ETA (met aanslagen op toeristische centra) en de IRA.
Key lyric: “Spanish bombs rock the province/I’m hearing music from another time/Spanish bombs on the Costa Brava/I’m flying in on a DC 10 tonight.

De Bunkers – Wannes Van de Velde

In het Antwerpse Stadspark ligt een Duitse bunker van het type 622. De bunker maakte deel uit van de “Abschnitt Antwerpen”, een deel van de Atlantikwall.

‘k zing de lijdesweg passere van degeen die daar crepeerde zonder troêst of poëzie ‘k vuul me leeg en iêwenoud en m’n trane valle koud oep de bunkers

Aces High – Iron Maiden

Het nummer is geschreven vanuit het standpunt van een RAF piloot, tijdens de Battle of Britain (1940), eigenlijk de eerste echte ‘veldslag’ die volledig in de lucht werd uitgevochten.

Tekst

De Vluchteling – Liesbeth List

De muziek en teksten van Mikis Theodorakis en van Iakov Kambanellis in een bewerking van Lennaert Nijgh.

Antonis – Liesbeth List

De muziek en teksten van Mikis Theodorakis en van Iakov Kambanellis (The Ballad Of Mauthausen) in een bewerking van Lennaert Nijgh. Het concentratiekamp Mauthausen werd in Oostenrijk opgezet door nazi-Duitsland. De gevangenen werden tewerkgesteld in de plaatselijke granietgroeve, de Wiener Graben. Er was een trap van 186 treden naar de diepte van de granietgroeve, waar menigeen het leven liet.

Koude oorlog en muziek

Masters of War – Bob Dylan

Aanklacht tegen de wapenwedloop in de Koude Oorlog geschreven door Bob Dylan in de winter van 1962-63 met een melodie gebaseerd op de folktraditional “Nottamun Town”.

Tekst

Het lied werd gecoverd, onder meer door Eddie Vedder (met en zonder Pearl Jam) en Ed Sheeran. Het werd ook in het Nederlands vertaald en gecoverd door Wannes Van de Velde met Roland Van Campenhout.

Oorlogsgeleerden – Roland en Wannes

Tekst

Russians – Sting

Vier jaar voor het einde van de Koude Oorlog uitgebracht. Sting bekritiseert in het nummer beide kanten van het IJzeren Gordijn. De melodie is die van de Romance uit de suite Luitenant Kye van de Russische componist Sergej Prokofjev.

Tekst

99 luftballons – Nena

Een protestlied, geschreven naar aanleiding van de Koude Oorlog toen in 1983 in Duitsland Pershing-II-kruisraketten werden gestationeerd, wat de vrees voor het uitbreken van een atoomoorlog aanwakkerde (dit leidde tot het ontstaan van de vredesbeweging in de jaren 80).

Het idee van de liedtekst ontstond in 1982 bij een optreden van de Rolling Stones in West-Berlijn, toen Carlo Karges (gitarist van Nena) zag hoe een grote hoeveelheid bontgekleurde ballonnen werd opgelaten. Karges vroeg zich af wat er zou gebeuren als deze ballonnen de grens bij Oost-Berlijn zouden overdrijven en daar tot een paranoïde reactie zouden leiden.

Tekst

Tekst vertaling

Midden-Oostenoorlogen & muziek

Love and War – Neil Young

Dit nummer dateert van 2010 en is een anti-oorlog song, geïnspireerd door de oorlog in Afghanistan en Irak. Young bracht in 2006 met Living with war een heel album uit met songteksten en titels zijn zeer kritisch zijn over George W. Bush en zijn oorlog in Irak.

Tekst

World Wide Suicide – Pearl Jam

Geschreven uit woede voor de Irak oorlog, en specifiek met Patrick Tillman in gedachten, een American football prof speler die n.a.v. 9/11 vrijwillig dienst nam in het leger en sneuvelde onder ‘friendly fire’ in Afghanistan, feit dat eerst werd verzwegen door het leger.

Tekst

Devils & Dust – Bruce Springsteen

Geschreven naar aanleiding van de oorlog in Irak.

Tekst

Road to Peace – Tom Waits

Een song over het Israeli–Palestijns conflict. Abdel Madi Shabneh, pas 18, blies zichzelf op in lijnbus 14/A in Jerusalem en doodde zo 17 anderen.

Tekst

Manhattan Kaboul – Renaud & Axelle Red

Duet, geschreven kort na 9/11 en de tweede oorlog in Afghanistan. Renaud interpreteert een jonge Portoricaan die sterft bij de aanslag op het WTC; Axelle Red interpreteert een jong Afghaans meisje dat sterft bij de bombardementen op Kaboul.

Tekst

Bomb the World – Michael Franti & Spearhead

Protest song, “Franti’s s response to September 11”

Tekst

Andere conflicten & muziek

The Night They Drove Old Dixie Down – The Band

Dixie was de bijnaam die gegeven werd aan de confederale staten. De song vertelt over het laatste jaar van de Amerikaanse burgeroorlog, toen Stoneman met zijn cavalerie, achter de linies van Robert Lee, raids uitvoerde in zuidwest Virginia om spoorwegen en aanvoer te saboteren. Het verhaal wordt verteld door een arme zuiderling.

Tekst

Two Soldiers – Bob Dylan

Een traditional van de Amerikaanse burgeroorlog, opgetekend in Kentucky en Arkansas. De tekst van Two Soldiers is gebaseerd op een langere ballade “The Last Fierce Charge”. Werd eerst door Mike Seeger vertolkt, later Hazel Dickens and Alice Gerrard, Jerry Garcia en Bob Dylan.

Tekst

Buffalo SoldierBob Marley & the Wailers

De titel en de tekst gaan over zwarte Amerikaanse legereenheden die bekendstonden als Buffalo Soldiers en vochten in de Amerikaans-indiaanse oorlogen na 1866. Marley vergeleek hun strijd met een overlevingsstrijd en maakte er een symbool van zwart verzet van.

Tekst

Sunday Bloody Sunday – U2

De band heeft verklaard dat de tekst gaat over twee Anglo-Ierse bloedbaden, in 1920 en 1972 en andere soortgelijke gewelddadigheden. De tekst wordt bezongen vanuit het standpunt van iemand die al het geweld in zijn omgeving veracht. Eerste versies begonnen met de zin “Don’t talk to me about the rights of the IRA, UDA” maar later werd die wel erg politiek geladen zin, vervangen door I can’t believe the news today, Oh, I can’t close my eyes and make it go away. Het lied eindigt met de boodschap aan de Ieren dat ze moeten stoppen met het geweld.

Tekst

Het was de 18de dag van november – Liesbeth List

De muziek is van Mikis Theodorakis en de tekst van Brendan Behan in een bewerking van Cees Nooteboom.

“On the 18th day of November just outside the town of Macroom the Tans in their big Crossley tenders came roaring along to their doom. But the boys of the column were waiting with hand grenades primed on the spot and the Irish Republican Army made shit of the whole mucking lot”

De song verhaalt de Kilmichael Ambush, 28 November 1920 (één week na Bloody Sunday) waar het IRA tijdens de Ierse onafhankelijkheidsoorlog 17 (pro Britse) politieagenten vermoordden.

If You Tolerate This then your children will be next – Manic Street Preachers

The future teaches you to be alone, the present to be afraid and cold‘.

De tekst werd geïnspireerd door kunst, cultuur en geschiedenis: George Orwell’s ‘Saluut aan Catalonië (over zijn ervaringen tijdens de Spaanse Burgeroorlog) en een zin op een poster om recruten te werven voor die Spaanse burgeroorlog.

Tekst

Oliver’s Army – Elvis Costello

Het is 1978; de werkloosheid is groot, Ierland wordt verscheurd door de troubles en het British empire is geïmplodeerd. Costello komt terug van Belfast, waar hij geshockeerd werd door de piepjonge soldaten die rondlopen met machinegeweren. Hij schrijft deze song, een anti-militair statement, waarin hij aanklaagt dat de werkloze Britse jeugd geen andere optie heeft dan soldaat worden.

Oliver is Oliver Cromwell, leider van het Parliamentary Army tijdens de Engelse burgeroorlog (tegen het Royalist Army van koning Charles 1). Die Oliver richtte The New Model Army op, het eerste Engelse professioneel, getraind en gedrild, leger.

Tekst

Brother in Arms – Dire Straits

Het lied werd geschreven in 1982, het jaar waarin Groot-Brittannië de Falklandoorlog voerde. Het verhaalt hoe een soldaat sterft op het slagveld, omringd door zijn kameraden. Het nummer werd in 2007 opnieuw uitgebracht ter gelegenheid van de 25-jarige gedenkdag van die oorlog. De opbrengst ging naar veteranen met posttraumatische stressstoornis.

Tekst

If I had a Rocket Launcher – Bruce Cockburn

Geïnspireerd door het bezoek aan een Guatemalaans vluchtelingenkamp in Mexico. Geen oproep tot geweld maar een kreet van frustratie omdat er niks gedaan wordt om een einde te maken aan die politieke crisis.

Tekst

Black Steel –Tricky

Black Steel in the Hour of Chaos is eigenlijk een nummer van de Amerikaanse hiphop groep Public Enemy. Het is het verhaal van een gewetensbezwaarde dienstweigeraar die uit de gevangenis ontsnapt.

Tekst

For What It’s Worth – Buffalo Springfield

Het is een protestlied tegen de wetten die het ingrijpen tijdens manifestaties mogelijk maakte. Aanleiding waren de Sunset Strip curfew riots in November 1966. Na de sluiting van de nachtclub Pandora’s Box in Hollywood bevonden zich een drieduizend jongeren op straat, een rustige bijeenkomst. En toch kwam er een peloton oproerpolitie dat zich, gewapend met helmen en schilden, opstelde om hardhandig in te grijpen.

Tekst

Grândola, Vila Morena  – José Afonso.

Dit lied werd bekend als het startsignaal voor de Anjerrevolutie, een revolutie zónder bloedvergieten.

José (‘Zeca’) Afonso is een gewezen fado-zanger uit Coimbra, een groot tegenstander van het fascistische regime. Veel van zijn muziek was veerboden door de censuur.

In 1964 geeft Afonso een optreden in Grândola voor de Muziekvereniging Arbeidersbroederschap (gelieerd aan de verboden communistische partij). Hij raakt onder de indruk van de sfeer van solidariteit en broederschap van deze vereniging en schrijft het lied Grândola, Vila Morena; het beschrijft de verbondenheid van de bevolking van de stad,

In 1974 treedt José Afonso op in het Coliseu in Lissabon, hij sluit af met het lied Grândola, Vila Morena. In de zaal zijn soldaten die later deelnemen aan de Anjerrevolutie, zij besluiten dit lied te kiezen als symbool voor de revolutie.

Een maand later, op 25 april dringen vier Afrika-veteranen van het Portugese leger de studio binnen en om tien voor half 1 in de morgen, klinkt het lied op de zender van Rádio Renascença. Dit is het signaal dat alle belangrijke posities waren ingenomen door revolutionairen en dat de soldaten de kazernes moesten verlaten om het regime af te zetten.

Bij elke herdenking van de revolutie wordt dit lied uit volle borst en met tranen in de ogen meegezongen, weinig Portugezen kennen de tekst niet. In Grandola staat een monument ter ere van het lied.

Tekst

Oorlog algemeen & muziek

The Queen and the Soldier – Suzanne Vega

De eeuwige strijd… van onschuld versus macht; van angstige trots versus moedige kwetsbaarheid en liefde.

Tekst

One Tin soldier – The original caste

Een anti-oorlogsong uit de tegencultuur, geschreven door de Amerikanen Dennis Lambert en Brian Potter en voor het eerst opgenomen door de Canadese pop groep The Original Caste in 1969. De song werd door meerdere artiesten opgenomen en stond zo van 1969 tot 1974 in de pop charts in VS en Canada.

De song staat op de soundtrack de Warner Bros. film Billy Jack, gebracht door Jinx Dawson van de band Coven in 1971 samen met het orkest van de film.

Tekst

War / No More Trouble – Bob Marley & the Wailers

De tekst van het nummer is gebaseerd op een speech van de Ethiopische keizer Haile Selassie uit 1963, zijn aanklacht van racisme bij een vergadering van de Verenigde Naties. Zelf was hij wel verantwoordelijk voor etnische zuiveringen in Ethiopië.

Tekst

With God on my Side – Bob Dylan

Het nummer dateert van 1964. De tekst klaagt aan dat Amerikanen geloven dat God aan hun kant staat in hun conflicten zodat hun oorlogen en oorlogsmisdaden altijd moreel verantwoord zijn. Later voegde Dylan een strofe toe voor de Vietnam oorlog:

In the nineteen-sixties came the Vietnam War
Can somebody tell me what we’re fightin’ for?
So many young men died
So many mothers cried
Now I ask the question
Was God on our side?

Tekst

When the roses bloom again – Billy Bragg & Wilco

De song werd gevonden in het archief Woody Guthrie maar bleek niet van zijn hand te zijn: Gus Edwards en Will Cobb schreven het en de eerste opname dateerde al van 1901 door ene Harry Macdonough. Soldaten die beloven terug te komen na de oorlog… een oud verdriet.

Tekst

Army dreamers – Kate Bush

Kate Bush vertolkt het verdriet van een moeder die een zoon verliest, met een aanklacht van de sociale onrechtvaardigheid inherent aan beroepslegers. “I’m not slagging off the Army, it’s just so sad that there are kids who have no O-levels and nothing to do but become soldiers, and it’s not really what they want”.

B.F.P.O staat voor British Forces Post Office.
Key lyric: “But he never even made it to his twenties/What a waste, army dreamers.

Tekst

Rumours of War – June Tabor

Engelse folkzangeres die ondermeer in 2002 deel nam aan het “Passchendale Peace Concert” en in 2006 aan BBC Radio 3 “Night Waves” ter herdenking van de verjaardag van de Slag om de Somme. Het nummer werd geschreven door Billy Bragg.

Tekst

The Words That Maketh Murder – PJ Harvey

De tekst verwijst naar de aanslepende oorlog in Afghanistan, WO1 en 2 en naar de falende diplomatie: “what if I take my problem to the United Nations?”

Tekst

Time To Go Home – Spearhead

Those who start wars, never fight them
And those who fight wars, they never like them

Tekst

Afraid to Shoot Strangers – Iron Maiden

Over een jonge dienstplichtige die naar de oorlog moet en niet begrijpt waarom er oorlog is en waarom mensen elkaar doden.

Tekst

Afscheid – Liesbeth List
De Vluchteling – Willem Vermandere
One – Metallica

Geïnspireerd door Dalton Trumbo’s Johnny Got His Gun, het verhaal van de soldaat die gevangen zit in zijn lichaam na massale verwondingen te hebben opgelopen op het slagveld.

Tekst

Au suivant – Jacques Brel

Reeds in de vijfde eeuw voor Christus werden Griekse legers door een soort schaduwleger van prostituees gevolgd. Solon van Athene, de eerste beroemde wetgever en politicus van zijn stad, ‘kocht’ prostituees voor het leger die alle soldaten, zonder uitzondering, tegen één lage vaste prijs moesten bedienen.

Tijdens WO1 zorgden bij uitstek de Duitsers en de Fransen voor hun eigen frontbordelen. De verhalen van Robert Graves zijn bekend: hoerenkasten met blauwe lampen voor de officieren, die met de rode lampen voor de manschappen. In rijen zouden ze voor de deuren hebben gestaan, iets dat door anderen wordt betwijfeld.

Tekst

Next – The Sensational Alex Harvey Band

Tekst

Le Déserteur – Boris Vian

Tekst

Le petit commerce – Boris Vian

Tekst

Les Joyeux Bouchers – Boris Vian

Voilà du boudin verwijst naar het marslied van het Vreemdelingenlegioen.

Tekst

Het Jong Soldaatje – Wannes Van de Velde
Mijnen Oorlog – Stef & De Tong

Een anti-oorlogsnummer ter ere van alle jongemannen die ooit sneuvelden. Geschreven en gebracht door Steven ‘Stef’ Boers met Steven Jacobs en David Piedfort (gitaar).