De Kleine Mote

Je winkelwagen

Geschiedenis van Graafschap Vlaanderen

Vijf eeuwen lang zetten de Lage Landen de toon van de ontluikende westerse beschaving,

Het graafschap Vlaanderen vanaf 1200, Brabant vanaf 1400 en Holland vanaf 1600. Pas bij het begin van de 18de eeuw neemt Engeland die rol over.

De geschiedenis van Vlaanderen is een geschiedenis van conflicten en machtsstrijd tussen koning-leenheer en graaf-leenman, tussen de graaf en steden, tussen patriciërs en het plebs.

Getekend door de lange strijd voor de Franse troon tussen Franse en Engelse pretendenten, door de lange strijd van de katholieke Spaanse koningen tegen een protestantse republiek, door de lange strijd van de Spaanse en de Oostenrijkse Habsburgers met de Franse koningen.

Romeinse tijd ( – 476)

De naam Vlaanderen dook voor het eerst op in 358, toen de Franken de Vlaanderengouw of pagus Flandrensis van de Romeinen onder hun beheer kregen. Het gebied strekte zich uit over Brugge tussen de IJzer en het Zwin.

Rond het jaar 420 zijn de Salische Franken onder leiding van hun koning Pharamond de regio binnengevallen. Zijn opvolgers Clodion, Meroveus, Childerik en Clovis zullen uiteindelijk de ooit zo machtige Romeinen helemaal uit onze contreien verdrijven.

Het West-Romeinse Rijk valt definitief in 476, het begin van de Middeleeuwen.

Vroege of donkere Middeleeuwen (476 – 900)

De vroege middeleeuwen werden gekenmerkt door toenemende barbarisering en verschillende invasies.

De periode 536-541 was buitengewoon catastrofaal met hongersnood nadat een IJslandse vulkaanuitbarsting de zon gedurende 18 maand versluierde en met de Pest van Justinianus die een kwart van de bevolking wegveegde.

De braakliggende akkers raakten weer bebost. Er trekken roversbenden rond, de bevolking van West-Europa loopt sterk terug en hele streken raakten ontvolkt.

De centrale macht bestaat niet langer.

Er ontwikkelt zich een leenstelsel, de feitelijke macht komt in handen van lokale leenmannen.

De Frans-Duitse grens, oorzaak van de eeuwenlange twist en vele oorlogen, ontstaat.

Kroon-Vlaanderen behoorde tot het West-Frankische rijk. Antwerpen, Brabant en Limburg zouden tot 1549 deel blijven uitmaken van het Oost-Frankische Rijk, dat in de tiende eeuw de naam Duitse Keizerrijk of Heilige Roomse Rijk zou krijgen.

De grote volksverhuizing

Ontstaan van feodaliteit

Belang van kloosters in vroege en volle middeleeuwen

Ontstaan van de Frans / Duitse grens

Ontstaan van het graafschap Kroon-Vlaanderen

Woudmeesters: feiten en legende

Boudewijn met de IJzeren arm, eerste graaf van Vlaanderen en Judith

Boudewijn II (865-918), grondlegger van de Vlaamse macht

[_collapse_level2 view=”link” color=”#0f16d6″ icon=”arrow” expand_text=”toon meer ..” collapse_text=”minder …” ]

Boudewijn II (zoon van Boudewijn met de IJzeren arm) volgde zijn vader op in de grafelijke functie maar handelde in praktijk volledig autonoom. Hij legt de basis voor de latere rijkdom van de graven van Vlaanderen.

In 879 sterft Boudewijn I, zijn zoon is nog geen 15 jaar oud en de vikings komen naar Vlaanderen. De Gentse St Baafsabdij -met naam en faam in het hele Karolingische rijk- wordt geplunderd; de vikings slaan er zelfs hun winterkamp op.

Maar de jonge graaf toont weerbaarheid. Hij verdedigde zijn grondgebied tegen de Vikings door ringwalburchten aan te leggen. Na de aftocht van die Vikingen legt hij de hand op het volledige gebied tussen de Noordzee en de Schelde.

Hij oefende de grafelijke bevoegdheden uit in eigen naam en eigende zich in zijn machtsgebied de koninklijke prerogatieven (banrecht en wildernisregaal) toe; hij usurpeerde de koninklijke domeinen en talrijke goederen van abdijen en kerken die onder de koninklijke bescherming stonden.

Het bannum was het recht van de vorst om te bevelen, te verbieden en te straffen. Dat betekende rechtspreken, belasting heffen en dwingend hand- en spandiensten opleggen in het hele machtsgebied.

Het wildernisregaal was het koninklijke recht op de heerloze en niet in cultuur gebrachte gronden (duinen, schorren, veengronden, bossen, heiden).

Hij maakt daarbij handig gebruik van het machtsvacuüm dat in het noorden van het West-Frankische rijk ontstaan was ten gevolge van de grote Noormanneninval van 879-883, alsook van de algehele verzwakking van de koninklijke macht in dit desintegrerende rijk.

[/bg_collapse_level2]

Belang van de kuststreek

Hoge of volle middeleeuwen (900 – 1250)

Na het uiteenvallen van het rijk van Karel de Grote eindigen de vroege middeleeuwen en de Karolingische renaissance.

De start is moeilijk, de 10de eeuw was de ijzeren eeuw: het Karolingische Rijk viel uiteen, men kreeg de laatste invallen van de Vikingen te verduren en het jaar 1000 werd gevreesd als het einde der tijden. In de kerkgeschiedenis geldt deze periode ook als een duistere eeuw of saeculum obscurum gezien het morele verval van de Kerk. Maar de welvaart komt terug.

Maar de volksverhuizingen en invasies eindigen en West-Europa werkt zich langzaam uit het barbarendom omhoog.

Leenrechten worden erfelijk; het ontstaan van seigneuries banales en de godsvredebeweging brengt grotere veiligheid; aandacht verschuift naar het midden-oosten met de kruistochten en de reconquista; de landbouwproductiviteit neemt toe en er ontstaan sterke steden.

Het graafschap Vlaanderen groeit en bloeit, in die mate dat de relatie leenheer (Franse koning) en leenman (Vlaamse graaf) verzuurt.

Terugkeer van de welvaart

Evolutie naar erfelijke feodaliteit

Banale (r)evolutie

Kruistochten en reconquista

Stedelijke privileges, Keure

Expansie van Vlaanderen

Bloei van Vlaanderen: wol – laken – turf

Relatie Franse koning – Vlaamse graaf

Periode tot en met Karel de Goede

Willem Clito (1102 – 1128)

Koning Filips Augustus van Frankrijk, hersteller van de koninklijke macht (1165 – 1223)

Late middeleeuwen: 1250 tot 1500.

De kennis meegebracht uit de kruistochten en opgedaan in de strijd tegen Arabische invallen in Spanje brengt een langzame overgang naar de nieuwe tijd.

Periode gekenmerkt door een toenemende verstedelijking, zware economische crises en het afbrokkelen van het feodaal systeem, en daarmee ook van de macht van de adel. Er werd een begin gemaakt met de vestiging van een sterk centraal gezag.

De 14de eeuw was waarschijnlijk de slechtste periode voor Vlaanderen. Drie van de vier ruiters van de apocalyps sloegen toe (die ruiters kregen toestemming om dood en verderf te zaaien door middel van het zwaard, hongersnood, dodelijke ziekten en wilde dieren):

  • een periode van voortdurende oorlogen door de conflicten tussen Koning en Graaf, conflicten tussen de Vlaamse steden onderling en door de strijd om de macht in Frankrijk tussen het huis van Valois en Plantagenet
    • de Vlaamse opstand 1297-1305
    • de Kerelopstand 1323-1328
    • de Honderdjarige Oorlog (1337 – 1453)
  • een mondiale vulkanische klimaatcrisis (1315-1316) met mislukte oogsten en een verwoestende hongersnood die aan 15% van de bevolking het leven kostte.
  • een pestepidemie (1349) die een derde van de bevolking trof.

De uitvinding van de boekdrukkunst met losse loden letters (in 1439 door Johannes Gutenberg) stimuleert de opkomst van het humanisme en de renaissance. Dat humanisme verandert het mensbeeld.

De 15de eeuw is de eeuw van de ontdekkingsreizigers: Amerigo Vespucci, Christoffel Columbus, Ferdinand Magalhães, Francisco Pizarro,Vasco da Gama,…

Klassiek wordt de val van Constantinopel (Pinksteren 29 mei 1453, verovering door de Ottomanen) gezien als het einde van de middeleeuwen. Maar er waren meerdere historisch en politiek markante cesuren:

  • in Spanje neemt het katholieke koningspaar, Ferdinand II van Aragón en Isabella I van Castilië, op 2 januari 1492 de sleutels van de stad Granada in ontvangst van emir Abu Abdallah. Hiermee was de reconquista voltooid;
  • in Amerika wordt de eerste reis van Christoffel Columbus en Columbusdag op 12 oktober 1492 gezien als het einde van de middeleeuwen;
  • 1517 is het begin van de reformatie, het schisma binnen het westerse christendom, dat ingezet werd door Maarten Luther, Johannes Calvijn en andere vroege protestanten.

… wordt vervolgd…

Vroegmoderne tijd (ancien régime): 1500 tot 1800

Het tijdperk van de Europese godsdienstoorlogen, van de Europese kolonisatie, van groeiend centraal gezag en ontstaan van de nationale staten.

Tijdens de vroegmoderne tijd begonnen twee maatschappelijke ‘revoluties’: de wetenschappelijke revolutie en de industriële revolutie.

Humanistisch mensbeeld

Wetenschappelijke ontdekkingen en ontdekkingsreizen lieten zien dat het middeleeuwse wereldbeeld niet klopte. Dit stelde het middeleeuwse wereldbeeld dat op autoriteit berustte en gekenmerkt was door een onveranderlijke sociale orde met de koning als de vertegenwoordiger van God op aarde, in vraag.

Het humanisme is emancipatie, het ziet alle mensen als gelijkwaardig met het vermogen van waarnemen en denken. Dat vermogen van redelijkheid, maakt de mens zelfstandig, onafhankelijk en vrij.

… wordt vervolgd…

Moderne tijd: 1800 –

… wordt vervolgd…

… wordt vervolgd…